Van bank naar bank

Oranjeplein

Nederlands English
Dit stukje Krommenie geeft een goed beeld van de woningbouw van een eeuw geleden.
Krommenie had, net als veel andere Zaanse dorpen, een beperkt aantal inwoners rond 1900. Ook hier was een uitbreidingsplan vanuit de Woningwet van 1901 daarom niet verplicht. De eerste woningbouwverenigingen werden opgericht om tot uitvoering van de eerste volkswoningbouw te komen. ‘Help Elkander’ was de eerste in 1905, later omgedoopt tot de vereniging tot de bouw van arbeiderswoningen “De Volkswoning”. Deze realiseerde de eerste projecten aan de oostzijde van de Zuider- en Noorderhoofdstraat. In 1908 werd zo een plan voor arbeiderswoningen aan de Prins Hendrikkade ontworpen wat hiermee het eerste woningbouwproject in Zaanstad is van na de Woningwet, een rij van 19 woningen bestaande uit één bouwlaag en een kap. De nieuwe bebouwing werd tussen bestaande paden gerealiseerd en de huizen werden, uit angst voor brand, in baksteen gebouwd. Ook kwamen er voor- en achtertuintjes.

Diverse fabrikanten waren zeer betrokken bij de volkswoningenbouw in Krommenie. De directie van de Linoleumfabriek, de weverijen van D. van Leijden en Zoon, meubelfabriek Leguit en Zonen en de firma P.H. Kaars Sijpesteijn stelden geld beschikbaar voor woningbouwprojecten of initieerden zelf de bouw.

Dit buurtje rond het Oranjeplein is aangelegd op het voormalige Kloosterland. Het was het tweede woningbouwproject in Krommenie na de invoering van de Woningwet. De eerste 40 woningen aan de Van Hogendorpstraat en de Van Limburg Stirumstraat werden ontworpen door Veldkamp & Wenink architecten en gebouwd in 1913 door J. van Schagen uit Haarlem. In het overige deel van het buurtje staat diverse bebouwing geïnitieerd door particuliere bouwers, zoals direct aan het Oranjeplein.

In het plantsoen nam de muziektent een markante plaats in. Tot in de jaren dertig is deze door de verschillende muziekkorpsen van Krommenie in gebruik geweest. Na de bouw van de muziektent in het Agathepark verdween dit nostalgische bouwsel.
Eind jaren 70 is ook de school, die toen haar honderdjarig bestaan vierde, gesloopt.

– Uit o.a.: Sociale woningbouwwijken 1900-1945 Zaanstad Cultuurhistorische verkenning, 2020 –